ADNAN ADIVAR
Adnan Adıvar, Çanakkale’nin yetiştirdiği değerlerden biridir. Yazar ve felsefeci yönüyle tanınır. Ancak siyasî hayatta da önemli bir yeri vardır. 1881’de Gelibolu’da doğmuştur. Asıl adı Abdülhak Hamid olup, ilk ve orta öğrenimini tamamladığı İstanbul’da Tıbbiye Mektebi’nin 3. sınıfına kadar okudu.
II. Abdülhamid yönetiminin en sıkı döneminde arkadaşlarıyla birlikte Avrupa’ya kaçtı. Almanya’da Berlin Tıp Fakültesi’ni bitirdi. Zürih’te ihtisas yaptı. Bir süre Almanya’da Berlin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde asistanlık yaptı. İkinci Meşrutiyet’in ilânıyla, 1908’de yurda döndü. Meşrutiyet’ten sonra Tıbbiye Mektebi’ne muallim muavini oldu. Daha sonra 2 yıl kadar bu fakültenin müdürlüğünü yaptı. 1. Dünya Savaşına Trablusgarp cephesinde Hilâl-i Ahmer (Kızılay) müfettişi olarak katıldı. Mütarekeden sonra Osmanlı Mebusan Meclisi’ne İstanbul Milletvekili olarak girdi. Mehmed. Emin Yurdakul, Yusuf. Akçura, ile birlikte Millî Türk Fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı. İstanbul’un işgâli üzerine eşi Halide Edip ile birlikte Ankara’ya yerleşti. İlk TBMM hükûmetinin Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiyye (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı) ve Dahiliye Vekilliğine getirildi. Meclis 2. Başkanı olarak görev aldı. Bir süre de Dışişleri Bakanlığı yaptı. 1924’de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Rauf Orbay, Kâzım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy ile birlikte kurucuları arasında yer alması nedeniyle Mustafa Kemal Paşa ile arası açıldı. Gözden düştü. Yurt dışına çıktı. İzmir suikastı nedeniyle hakkında gıyabî tutuklama kararı çıktıysa da Türkiye’ye dönmeyip uzun yıllar (1929-1939), İngiltere ve Fransa’da yaşadı. Mustafa Kemal Paşa’nın ölümüne kadar küskünlüğü sürdü. İngiltere’de iken Brittannicca Ansiklopedisi yazı kurulunun yönetimine getirildi. Encyclopedia Brittanicca’nın 14. Basımı için yakın dönem Türk tarihini yazdı. Paris Doğu Dilleri Okulu’nda 8 yıl Türkçe öğretmenliği yaptı. Felsefe ve bilim tarihiyle ilgilendi. (1950-1954) yılları arasında bağımsız milletvekili oldu. İslâm Ansiklopedisi yazı kurulu başkanlığına getirildi. Ölümüne kadar bu görevini sürdürdü.
Son yıllardaki araştırma yazılarını Cumhuriyet Gazetesi ve Yeni Ufuklar Dergisinde yayımladı. B. Russel gibi batı düşünürlerinin kitaplarını Türkçeye çevirdi.
1 Temmuz 1955’de İstanbul’da öldü.
ESERLERİ
Faust, Tahlil Tecrübesi (1939), Osmanlı Türklerinde İlim (ilk baskısı Fransızca olup, 1939’da, 2. baskısı 1943’de yapılmış, Adnan Adıvar’ın doğumunun 100. yılı olan 1982’de dipnotlarla 4. basımı yapılmıştır.), Tarih Boyunca İlim ve Din (monografi, 2 cilt, 1944), Bilgi Cumhuriyet Haberleri (1945), Farabi (biyografi, 1947), Dur, Düşün (denemeler 1950), Bizans’ta Yüksek Mektepler (1953), Hakikat Peşindeki Emeklemeler (1954).
Not: Bu makale, Mersin Tercüman Gazetesi’nin 04.06.2007 tarih ve 211 sayılı nüshasında yayımlanmıştır. www.mersintercuman.com
Ekrem YAMAN
Antalya Vali Yardımcısı
Web: www.halkapinar.gov.tr/ekremyaman
e.posta: ekrem.yaman@icisleri.gov.tr