ÇANAKKALE’NİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK SEVİYESİ VE KONUMU
Tekstilci ve inşaat işleri ile de ilgilenen Çanakkale dostu ve gerçek bir İstanbul Beyefendisi olan ve kendisini Çanakkale’deki görevim sırasında tanıdığım dost ve arkadaş canlısı Necdet Poyraz’ın kaleminden çıkan ve şahsıma emanet edilen “Çanakkale’nin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Seviyesi ve Konumu” başlıklı bir yazıyı bilgilerinize sunuyorum.
“Çanakkale, Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan İstanbul gibi önemli bir mevkide ve Türkiye’nin batısında bulunmaktadır. İstanbul, Bursa, İzmir üçgeni ve aksı içinde yer almaktadır. Yüzölçümü 9.737 km2 olan Marmara ve Ege Bölgesi ilidir. İl Trakya’da Edirne ve Tekirdağ, Anadolu yakasında ise Balıkesir ili ile komşudur. Marmara ve Ege denizlerinde bulunan “kıyı şeridi uzunluğu” 671 kilometredir. İklim ve yetiştirdiği ürünler bakımından Akdeniz’in Avrupa yarımadalarına (İspanya, İtalya gibi ülkelere) benzemektedir. Genel karakteriyle değişken (tipik) Akdeniz iklimini yaşamaktadır. Okşayıcı ve güç artırıcı iklim özelliği vardır.
Coğrafî konum, deniz ve kara ulaştırması imkânları yönünden Çanakkale, Türkiye’nin dışa açık önemli kapılarından birisi konumundadır. Hava alanı trafiğe açılmış olup (sabah–akşam günde iki defa gidip gelen) İstanbul’a uçak seferleri yapılabilmektedir. Çanakkale’de özellikle son yıllarda hareketli nitelendirilebilecek bir yapılaşma ve kentleşme hızı gözlenmektedir. 18 Mart Üniversitesi’nin her yıl yeni bölümler açması ve öğrenci sayısının 10 bini aşması Çanakkale İli’ne canlılık katmıştır. Marmara ve Ege Bölgesi’nde zengin tarım alanları ve su kaynakları ile Çanakkale şansı yükselen yatırım üssü durumuna gelmiştir. Kişi başına millî gelir (1996 yılı itibariyle, ABD doları olarak) 3.872 dolara yükselmiştir. Bursa’da ise aynı yıl itibariyle kişi başına millî gelir 2.253 dolara gerilemiştir.
Organize Sanayi Bölgeleri, Boğaz Köprüsü, Çanakkale Limanı, doğal gazın getirilmesi, demiryolu ve yeni barajların yapımı, Çanakkale’nin enerji sorununu ortadan kaldıracak olan “Çan Termik Santrali” gibi dev projeler hayatiyete geçirildiğinde Çanakkale ili, bölgenin sayılı illerinden biri olacaktır. Tarihî zenginlikleri, tabiî güzellikleri ile güzide bir il olan Çanakkale’nin önemli bir turizm merkezi olacağına inanmaktayım. İki kıta, iki bölge, iki deniz, iki ada, iki körfez, iki yarımada ve büyük bir boğaziçi üzerine oturmuş olan Çanakkale ili kozasını örerek geleceğin kenti (Asya ve Avrupa kenti) özelliğine kavuşmaktadır.
Çanakkale, 1973–1980 yılları arasında “Kalkınmada Öncelikli Yöreler” kapsamında yer almış ise de, girişimcilerin bu imkândan yeterince yararlanamamaları dolayısıyla ekonominin yaşadığı değişime ayak uyduramamıştır. 1995 yılından başlamak üzere Çanakkale, tekrar “Sanayi Kuşağı Kapsamı”na alınmıştır. Yakın gelecekte önemli bir büyüme gerçekleştirmesi beklenen Çanakkale’nin mevcut, sosyal, kültürel ve ekonomik kaynaklarının değerlendirildiği, sektörel sorunları ile bu sorunların kısa, orta ve uzun dönemli çözüm önerilerinin ve muhtemel gelişme eğilimlerinin incelendiği bir araştırma olarak ortaya çıkmıştır. Çanakkale Batı Bölgemizde “Deniz ve liman kenti” olmasına rağmen potansiyelini tam olarak değerlendirememiştir.
Çanakkale ve Biga Organize Sanayi Bölgeleri projelerinin de beş yıllık orta dönemde tamamlanması ile sanayi sektörünün tabiî çevreyi bozmayacak şekilde gelişebileceği tahmin edilmektedir. Yatırımlar, teşvik tedbirlerinden bu kapsamda yararlandırılmaktadır. Çanakkale il ekonomisinde tarım en önemli faaliyet alanı olmakla beraber tarıma dayalı sanayi kolları giderek gelişme göstermekte ve ekonomide imalat sanayinin payının artış eğilimine girdiği gözlenmektedir. İlde KOBİ’ler çerçevesinde son yıllarda gözlenen olumlu gelişmelere, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’nin kurulması ve gelişmesi de eklenmiş, bu nedenle il ekonomisine önemli katkılar sağlanmıştır.
Çanakkale İlinin ekonomisi, tarım, eğitim, turizm, taşımacılık, madencilik, çimento, tuğla, karo ve seramik, şarap ve likör imali, suni deri ve sera örtüsü, pamuklu konfeksiyon ve deri konfeksiyon, balıkçılık ve konservecilik, seracılık ve meyvecilik, inşaat ve mobilya gibi konulara dayanmaktadır. 1997 genel nüfus sayımına göre il nüfusu 440 bin 373’dür. İlde merkez ilçe ile birlikte 12 ilçe, 568 köy ve 34 belediye bulunmaktadır. Asya bölümünde 8, Avrupa yakasında 2, Ege Denizi’nde Bozcaada ve Gökçeada olmak üzere ilçeleriyle Çanakkale her yaştaki insanın beğenisini kazanan bir yapıyı sergilemektedir.
1973 yılından bu yana yapılan “il ve ilçelerin ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyleri” araştırmalarında Çanakkale’nin iller sıralamasındaki yeri yıllar itibariyle değişme göstermiştir. Nitekim 1973 araştırmasında 67 il arasında 35. sırada yer alan Çanakkale, 1996 araştırmasında 20. sıraya yükselmiştir. Çanakkale Dardanelspor Kulübü 1.ci lige yükselmiştir. Turistik yatak kapasitesi 6.500’ü geçmiştir. İzmir ile İstanbul arasında (orta yerde ve deniz kıyısında) metropol niteliği kazanabilecek yerleşim merkezi durumuna Çanakkale de gelmektedir.
İlde 6 Devlet Hastanesi, 1 SSK hastanesi, 1 özel hastane olmak üzere toplam 8 hastane bulunmaktadır. (Askerî hastaneler hariç) sağlık ocaklarının sayısı 55, sağlık evlerinin sayısı ise 192’ye ulaşmıştır. Askerî sağlık kurumları hariç tutulduğunda, kamu ve özel tedavi kurumlarında 139 uzman doktor, 253 pratisyen doktor, 88 diş hekimi, 137 eczacı, 583 hemşire, 450 ebe ve 275 sağlık teknisyeni görev yapmaktadır.
Belediyeli yerleşim birimlerinin tümünün imar plânları yapılmış ve onaylanmıştır. Bütün köylerde elektrik ve telefon bulunmaktadır. İlde erkek fazlalığı vardır. Nüfusun % 52,07’si erkek, % 47,93’ü de kadındır. Nüfus yoğunluğu kilometre karede 45 kişidir. İstanbul’da ise kilometrekarede 1.500 kişi yaşamaya çalışmaktadır.
Değişen dünya düzeni içerisinde bir işadamının ihtiyacı olan ve sermaye denilen değerin karşılığı sadece para olmaktan çıkmış, bilgi ve eğitim de bu değerin içinde kabul edilir hâle gelmiştir. Mal ve hizmet üretebilmek için çevre illerdeki insan kaynaklarını harekete geçirmek gereği ortaya çıkmıştır. Bölgesel gelişme ve yapısal uyum çerçevesinde daha çok başarı için, daha çok tecrübe, bilgi ve eğitime ihtiyaç vardır. Birlikten kuvvet doğar. Bir araya gelerek yatırım ve üretimi artırmak, yabancı sermeye ve teknoloji girişini hızlandırmak, ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek, dış finansman ve ticaret imkânlarından daha fazla yararlanmak için çeşitli konularda alternatif yatırım alanlarına ulaşmak amacımız olmalıdır. Rekabet gücü artan global ekonomide başarıya ulaşmak için bölgedeki iş adamlarının bir araya gelmesi gerekmektedir.
Çanakkale’de 1987 yılında cari fiyatlarla 651.760 milyon TL olan gayri safi yurtiçi hâsıla 1995 yılında 74.165.587 milyon TL.’ye çıkmıştır.
Dünya tek pazarı ve küreselleşme süreci artık, kalite faktörüne ve talebe uygun esnek üretim yapılmasını beraberinde getirmiştir. Dünya tek pazarında artık ekonomiler (millî ve mahallî), üretimin büyüklüğü ile ölçülen “ölçek ekonomilerinden” üretimin hangi ülkeleri kapsadığı, nerelere ürün satılabildiğini içeren kapsamlı ekonomileri ile değerlendirilmektedir. Bu çerçevede Çanakkale ilindeki sanayici ve işadamları bir yandan üretim kalitesini artırırken, bir yandan da ürün çeşitliliği sağlayarak ihracat sıçraması yapmalıdırlar.” 13.06.2011
Not: Bu makale, Mersin Tercüman Gazetesi’nin 20.06.2011 tarih ve 400 sayılı nüshasında yayımlanmıştır. www.mersintercuman.com
Ekrem YAMAN
Antalya Vali Yardımcısı
E-posta: ekrem.yaman@icisleri.gov.tr